รางวัลไม่ใช่ปลายทาง แต่คือหลักฐานว่า "ทักษะแห่งความจริง" กำลังถูกขยายจากนักข่าวท้องถิ่น นักข่าวอิสระ นักศึกษา คอนเทนต์ครีเอเตอร์ ไปถึงเยาวชน Gen Z เพื่อรับมือข่าวลวง–ข้อมูลบิดเบือนในศึกเลือกตั้ง 2569
เมื่อการเลือกตั้ง 2569 ใกล้เข้ามา "สนามข้อมูล" กำลังร้อนแรงไม่แพ้สนามการเมือง ข่าวลวง ข้อกล่าวอ้างที่บิดเบือน ไปจนถึงภาพ วิดีโอที่สร้างหรือดัดแปลงด้วย AI ถูกผลิตซ้ำและแพร่กระจายเร็วกว่า "กระบวนการแก้ไขความจริง" หลายเท่า
ท่ามกลางบริบทนี้ เวที "Talk for Truth" และพิธีมอบรางวัล Fact-Check Thailand Award 2026 ภายใต้โครงการ Fact Check Thailand 2026 ที่จัดขึ้น ณ ไทยพีบีเอส ได้สะท้อนภาพสำคัญว่า "การตรวจสอบข้อเท็จจริง" ไม่ใช่งานของสื่อฝ่ายเดียว แต่เป็น "ทักษะพลเมือง" ที่ต้องถูกฝึกและใช้จริง โดยเฉพาะในช่วงเลือกตั้ง
หนึ่งในสัญญาณที่ชัดคือเสียงจาก "ผู้ได้รับรางวัล" 6 คน จากต่างพื้นที่ ต่างวัย และต่างบทบาท ที่ร่วมยืนยันว่า การอบรมไม่ได้จบที่ห้องเรียน แต่ต้องต่อยอดเป็นงานจริง และกลายเป็นพลังเฝ้าระวังในช่วงเลือกตั้ง
นักข่าวภูมิภาค: ติดอาวุธงานข่าวในยุค AI
นายพรชัย เอี่ยมโสภณ ผู้สื่อข่าวภูมิภาค จังหวัดระนอง ผู้ได้รับรางวัล The Best Checking Award จากผลงาน "ยุบสภา! ใครฉีก MOA?" บอกว่า เขาเข้ามาอบรมเพื่อ "อัปเดตตัวเอง" และเตรียมรับมือโลกข่าวที่ AI และโซเชียลมีเดียทำให้ข่าวปลอมแพร่เร็วขึ้น
นายพรชัย เอี่ยมโสภณ ผู้สื่อข่าวภูมิภาค จังหวัดระนอง
เข้ามาอบรมในโครงการ Fact Check Thailand 2026 เพราะต้องการจะอัพเดทตัวเองในการเป็นนักข่าว ต้องการติดอาวุธให้กับตัวเองในการทำข่าวในยุคของ AI ที่เข้ามามีบทบาทมากขึ้น รวมถึงกระแสสื่อโซเชียลที่เต็มไปด้วย fake news…
เขาเล่าว่า โจทย์หลังอบรมคือทุกคนต้องส่งงานตรวจสอบอย่างน้อย 1 ชิ้น แต่ช่วงแรกยัง "หาประเด็นไม่ได้" จนกระทั่งเกิดเหตุการณ์ยุบสภา จึงหยิบประเด็นร้อนมาทำทันที โดยไม่คาดหวังรางวัล “ทุกคนที่เข้าร่วมโครงการเมื่อจบแล้วต้องกลับไปทำงานมาส่งคนละอย่างน้อย 1 ชิ้น… จนถึงวันประกาศยุบสภาจึงมีประเด็นร้อน ๆ ให้มาจับแล้วก็ทำ… การส่งผลงานก็ไม่ได้คาดหวังว่าจะได้รับรางวัลอะไรเลย…"
และมองไปที่ศึกเลือกตั้ง 2569 เขาย้ำว่า "ทำข่าวเลือกตั้งควบคู่ fact check" คือโจทย์ใหม่ของนักข่าวภูมิภาค แต่จำเป็นต้องลองทำ "การเลือกตั้งครั้งนี้จะตรวจสอบการหาเสียงของผู้สมัคร… มีความเป็นไปได้ในทางปฏิบัติหรือไม่… การทำข่าวการเลือกตั้ง ไปพร้อม ๆ กับการ Fact Check เป็นเรื่องที่ใหม่มากสำหรับนักข่าวภูมิภาค แต่ก็จะลองทำดูครับ"
Policy Checking: ตรวจสอบ "นโยบาย" เพื่อคุ้มครองสิทธิรับรู้ข้อมูลที่ถูกต้อง
นางสาวตติยา ตราชู นักข่าวอิสระ ผู้ได้รับรางวัล Policy Checking Award จากผลงาน "อำนาจเงินเยียวยาน้ำท่วมหาดใหญ่" มองว่าเลือกตั้งครั้งนี้ "สนามข้อมูล" คือพื้นที่ท้าทาย และการตรวจสอบคือสิ่งจำเป็นเพื่อปกป้องสิทธิของประชาชน
การเลือกตั้งที่จะถึงนี้ สนามข้อมูลเป็นพื้นที่ที่ท้าทายในการตรวจสอบข้อเท็จจริง… ในฐานะ fact checker จะต้องช่วยกันเปิดหู เปิดตา คอยระแวดระวังข่าวปลอม
นางสาวตติยา ตราชู นักข่าวอิสระ
เธออธิบายว่า สิ่งที่ได้จากการอบรมไม่ได้เป็นแค่ความรู้ แต่เป็น "เครื่องมือ" ที่จะนำไปใช้ในงานข่าวต่อไป โดยมองว่า policy checking เป็นเหมือน "ชั้นรองรับแห่งความจริง" ก่อนข้อมูลจะไหลไปถึงผู้รับสาร "การทำ fact checking และ policy checking เป็นเสมือนเบาะรองรับแห่งความจริง ก่อนที่ผู้รับสารจะร่วงหล่นสู่ความลวง… และเป็นการช่วยติดเครื่องไม้เครื่องมือที่จะช่วยพัฒนาวิจารณญาณของผู้อ่านให้เข้มแข็งขึ้นด้วย"
Fact Checking: นักศึกษากับบทบาท "กลไกเฝ้าระวัง" ในยุคข้อมูลไหลแรง
นางสาวจิดาภา สิงห์สอน นักศึกษา คณะวิทยาการสารสนเทศ ม.มหาสารคาม ผู้ได้รับรางวัล Fact Checking Award จากผลงาน "ไฟไหม้อาคารพนมเปญกับสงครามไทย-กัมพูชา" บอกว่า โครงการนี้ให้ทั้งความรู้และเครื่องมือรับมือ "กระแสข้อมูลข่าวสารที่หลั่งไหลอย่างรวดเร็ว"
การอบรม Fact Check Thailand 2026 ครั้งนี้เป็นประสบการณ์ที่น่าจดจำอย่างยิ่ง… ได้รับเครื่องมือในการรับมือและตอบสนองต่อกระแสข้อมูลข่าวสารที่หลั่งไหลอย่างรวดเร็ว
เธอชี้ว่า fact checking สำคัญต่อการลดข่าวปลอม สร้างความน่าเชื่อถือให้สื่อ และช่วยให้สังคมมี digital footprint ที่ปลอดภัยขึ้น "Fact Checking มีความสำคัญอย่างยิ่ง… ช่วยลดการแพร่ระบาดของข่าวปลอม… การเผยแพร่ข้อมูลข่าวสารที่ผ่านการตรวจสอบ… ยังช่วยสร้าง Digital Footprint ในเชิงบวก"
นางสาวจิดาภา สิงห์สอน นักศึกษา คณะวิทยาการสารสนเทศ ม.มหาสารคาม
สำหรับการเลือกตั้ง 2569 เธอมองว่าต้องมี "การตรวจสอบอย่างเข้มงวด" เพราะข้อมูลผิดพลาดแม้เล็กน้อยอาจกลายเป็นตัวแปรสำคัญ สิ่งเหล่านี้ล้วนต้องการ Fact Checking อย่างเข้มงวด… ข้อมูลเหล่านั้นอาจเป็นตัวแปรสำคัญที่สามารถเปลี่ยนแปลงสถานการณ์ได้ แม้จะเป็นเพียงความผิดพลาดเล็กน้อย
Photo Checking: เมื่อภาพ–วิดีโอ (และ AI) กลายเป็นอาวุธของข่าวลวง
นายรัฐ กาลัญญูวงศ์ นักศึกษา ม.ธรรมศาสตร์ ผู้ได้รับรางวัล Photo Checking Award จากผลงาน "ปราสาทตาควายลุกไหม้ ?" สะท้อนว่า การสู้ข่าวลวงไม่ใช่แค่รายงาน "ใครทำอะไรที่ไหน" แต่ต้องมี "กระบวนการตรวจสอบ" ที่ชัดเจน
นายรัฐ กาลัญญูวงศ์ นักศึกษา ม.ธรรมศาสตร์
"โครงการนี้แสดงให้เห็นการสู้กับข่าวลวงที่มากไปกว่าการรายงานข่าว… หากแต่คือการใช้กระบวนการและเครื่องมือตรวจสอบข่าวที่ชัดเจน" รัฐชี้ว่า photo checking ไม่ใช่แค่จับตัดต่อ แต่ต้องตรวจสอบว่าเป็นภาพ/วิดีโอที่สร้างด้วยเทคโนโลยีขั้นสูงหรือไม่ โดยต้องพึ่งเครื่องมือที่น่าเชื่อถือและหลากหลาย
การตรวจสอบภาพข่าวหรือ Photo Checking ไม่ใช่เพียงการตรวจสอบภาพและวิดีโอตัดต่อ… การตรวจสอบเพื่อระบุว่าภาพและวิดีโอข่าว สร้างด้วยเทคโนโลยีขั้นสูงหรือไม่จึงทวีความสำคัญมาก
Creative Checking: เล่าเรื่องจริงให้ "คนอยากดู" โดยไม่ลดทอนความถูกต้อง
นายเกียรติศักดิ์ สิงห์งาม นักศึกษาปริญญาโท นิด้า ผู้ได้รับรางวัล The Creative Checking Award และ รางวัล Fact Checker จากผลงาน "แรพ Fact Checker" บอกว่า โครงการทำให้เขาเห็นว่า แม้เป็นคอนเทนต์ครีเอเตอร์ก็มีส่วนร่วมตรวจสอบความจริงได้
ถึงแม้ผมจะเป็นแค่คอนเทนต์ครีเอเตอร์ ก็สามารถเป็น Fact Checker การตรวจสอบข้อมูลไม่ใช่หน้าที่ของนักข่าวหรือสื่อกระแสหลักเท่านั้น
นายเกียรติศักดิ์ สิงห์งาม นักศึกษาปริญญาโท นิด้า
เขาย้ำว่า สิ่งสำคัญคือการ "ผสม" fact check กับการเล่าเรื่องแบบที่คนทั่วไปเข้าถึงได้ เพื่อทำให้เรื่องจริงที่ซับซ้อน "เข้าใจง่ายและอยากดู สิ่งที่ผมได้ คือการเอา Fact Check มาผสมกับการเล่าเรื่องในแบบของคอนเทนต์ครีเอเตอร์… ทำให้เรื่องจริงที่ดูยากหรือซับซ้อน กลายเป็นเนื้อหาที่คนทั่วไปเข้าใจและอยากดู"
สำหรับการเลือกตั้ง นายเกียรติศักดิ์มองบทบาทของตัวเองคือ "ชวนตั้งคำถาม" มากกว่าตัดสินแทนใคร "ไม่ใช่คนตัดสินถูกผิดแทนใคร แต่เป็นคนช่วยตั้งคำถามและชวนคนดูคิดไปพร้อมกัน"
Gen Z Rising Star: เมื่อ "นักเรียนมัธยม" ก็ยืนแถวหน้าในสงครามข้อมูล
นายวรภพ นามแก้ว นักเรียนโรงเรียนมัธยมสังคีตวิทยา กรุงเทพฯ ผู้ได้รับรางวัล Gen Z Fact Checking Rising Star Award กล่าวว่า โครงการนี้เปิดโลกให้เขาได้ฝึกวิเคราะห์ข้อมูล ตรวจสอบแหล่งที่มา และช่วยต่อต้านข้อมูลเท็จในช่วงเลือกตั้ง "การเข้าร่วมโครงการอบรม… ทำให้ผมได้เรียนรู้เทคนิคการตรวจสอบข่าว… ได้วิเคราะห์ข้อมูล ตรวจสอบแหล่งที่มา ทำให้ผมได้เป็นอีกคนที่ได้ช่วยต่อต้านข้อมูลเท็จ"
นายวรภพ นามแก้ว นักเรียนโรงเรียนมัธยมสังคีตวิทยา กรุงเทพฯ
นายวรภพ มองว่าโครงการไม่ได้แค่สร้างคนทำ fact check แต่ช่วยยกระดับมาตรฐานความน่าเชื่อถือของวงการสื่อ และปกป้องสิทธิประชาชนจากภัยไซเบอร์ “จะช่วยปกป้องสิทธิของประชาชนในการเข้าถึงข้อมูลที่ถูกต้องและไม่เป็นเยื่อของอาญกรทางไซเบอร์” และย้ำว่าในการทำหน้าที่ fact checker ช่วงเลือกตั้ง ต้องรอบคอบ เป็นกลาง ตรวจสอบจากแหล่งน่าเชื่อถือ และนำเสนออย่างโปร่งใส
ต้องรอบคอบ เป็นกลาง ตรวจสอบทุกข้อมูลจากแหล่งที่เชื่อถือได้… นำเสนอข้อมูลอย่างโปร่งใสพร้อมเหตุผลที่ชัดเจน"ชิ้นงานรางวัลคือ "หลักฐาน" ว่าห้องเรียนส่งต่อไปสู่การเฝ้าระวังได้จริง
เสียงจากทั้ง 6 คนอาจต่างวัย ต่างบทบาท แต่แก่นร่วมคือการยืนยันว่า "การตรวจสอบข้อเท็จจริง" ไม่ใช่กิจกรรมเฉพาะกลุ่มอีกต่อไป หากกำลังขยายเป็นทักษะที่ใช้จริงในช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อของสังคม โดยเฉพาะเมื่อการเลือกตั้งทำให้ข้อมูลจำนวนมากถูกผลิตซ้ำ แข่งขันกันด้วยความเร็ว และถูกขยายแรงด้วยอัลกอริทึม
และเมื่อรางวัลไม่ใช่เส้นชัย แต่คือ "สัญญาณ" ว่าความจริงยังสร้างเครือข่ายได้ คำถามที่เหลือจึงไม่ใช่แค่ "ใครตรวจสอบ" แต่คือ "สังคมจะช่วยกันทำให้ข้อมูลที่ตรวจสอบได้ เดินทางไปถึงผู้คนให้ทัน” ก่อนข่าวลวงจะชี้นำการตัดสินใจของประเทศหรือไม่ สามารถติดตามผลงานของผู้ชนะทั้งหมดได้ที่ www.thaipbs.or.th/FactCheckThailand2026
ข่าวที่เกี่ยวข้อง
- ประกาศผลผู้ชนะคว้ารางวัล Fact-Check Thailand Award 2026 จุดพลังรู้เท่าทันข่าวปลอม ก่อน เลือกตั้ง 69
- ร่วมงานฟรี! “Talk for Truth” สู้ศึกเลือกตั้ง 2569 เปิดผลรางวัล Fact-Check Thailand Award 2026
- ปิดหลักสูตรเข้มข้น "Fact-Check Thailand 2026" สร้างนักตรวจสอบข้อเท็จจริงรับมือข่าวลวงเลือกตั้ง 69
ไม่พลาดทุกข่าวสาร สาระความรู้ และคอนเทนต์คุณภาพ ติดตามไทยพีบีเอสทุกช่องทางออนไลน์ ได้ที่
▪ Website : www.thaipbs.or.th
▪ Application : Thai PBS
▪ Social Media Thai PBS : Facebook, YouTube, X , LINE, TikTok, Instagram, Threads, Linkedin